28/6/2007 – 28/6/2012: ΠΑΡΝΗΘΑ - Πέντε χρόνια μετά (Μέρος Β΄)

Μνημεία καταστροφής,  Πλατύ Βουνό 

 Νεαρό αυτοφυές πεύκο στο Πλατύ Βουνό

 Λαδανιές που γέμισαν το Πλατύ Βουνό

 Στη βίλα του δικτάτορα - Πλατύ βουνό 

 Στο βάθος η ανάπτυξη

 Η Πάρνηθα ξαναπρασινίζει

[Πατήστε τις φωτογραφίες να μεγεθυνθούν]

28/6/2007 – 28/6/2012    ΠΑΡΝΗΘΑ – ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

του Τάσου Λύτρα

 Από τίτλους μέσων ενημέρωσης:  

"Η Πάρνηθα πρασινίζει ξανά".  "Στην Πάρνηθα ο Α. Σαμαράς – Το περιβάλλον μπορεί να είναι μοχλός ανάπτυξης. Τα σφάλματα που γίνανε χθες σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επαναληφθούν". "Ανοίγει επιτέλους το καζίνο στην Πάρνηθα"

------------------------------

 Η εγκατάσταση του ελατοδάσους στην Πάρνηθα άρχισε πριν από 15.000- χρόνια και χρειάστηκαν κάπου 5.000- χρόνια για να σταθεροποιηθεί. Τα τελευταία 200- χρόνια το φυσικό περιβάλλον στην Αττική καταστρέφεται και υποβαθμίζεται από ανθρωπογενείς αιτίες. Το 1803 κάηκαν 10.000- στρέμματα. Το 1916 μεγάλη πυρκαγιά στο Τατόϊ κατέστρεψε 30.000- στρέμματα χωρίς να φτάσει στη ζώνη των ελάτων. Το 1944 καταστράφηκε από πυρκαγιά έκταση ελάτων στη περιοχή Γκούρα της Πάρνηθας. Από τη δεκαετία του 1950 και μετά το ελοτοδάσος άρχισε να υποβαθμίζεται με ταχείς ρυθμούς. Η επέκταση και λειτουργία του αστικού ιστού στο λεκανοπέδιο της Αθήνας, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η μετατροπή του Θριάσιου, της περιοχής Αυλώνα, ακόμη και του οροπεδίου των Σκούρτων σε χώρους υποδοχής βιομηχανικών – βιοτεχνικών και εμπορευματικών εγκαταστάσεων, οι μεγάλοι οδικοί άξονες, περικύκλωσαν το ελατοδάσος της Πάρνηθας το έκαναν απομονωμένο ευαίσθητο οικοσύστημα και προδιέγραψαν την καταστροφή του. Η άναρχη "ανάπτυξη" της Αττικής, η έλλειψη χωροταξικής - περιβαλλοντικής πολιτικής και κοινωνικής ευαισθησίας, τα προτάγματα της εμπορευματοποίησης και κερδοσκοπίας, στοίχισαν την οριστική και μη αναστρέψιμη καταστροφή του μεγαλύτερου και σημαντικότερου οικοσυστήματος της Αττικής.

 Αυτή συντελέστηκε τον Ιούνιο του 2007. Οι συνειδητές παραλείψεις του κράτους και των οργάνων του καθόρισαν το χρόνο που τελέσθηκε το τεράστιο περιβαλλοντικό έγκλημα.

 Σήμερα, οι κυρίαρχοι ιδεολογικά και πολιτικά νόμοι της "αγοραίας" αγοράς και τα ιδιοτελή όργανά τους, συνεχίζουν να εκδηλώνουν την ίδια εγκληματική επιβουλή για το φυσικό περιβάλλον υποκρινόμενοι ότι νοιάζονται γι' αυτό. Πραγματοποιούν επί τόπου επισκέψεις, κάνουν δηλώσεις, υποβάλλουν την συγγραφή παραπλανητικών και "επικοινωνιακών" άρθρων, όπως ότι ξαναπρασινίζει η Πάρνηθα.

 Το Πλατύ Βουνό είναι μία από τις κορυφές της Πάρνηθας, στα δυτικά της Καραβόλας, με υψόμετρο 1071 μ. Στα Δυτικά του κυλά το ρέμα της Γκούρας (αρχαίος Κελάδων ποταμός). Το ρέμα αυτό από την τοποθεσία Μεσονύχτι σχηματίζει ένα άγριας ομορφιάς δύσβατο φαράγγι, που αφού περάσει ανάμεσα στα υψώματα Άρμα και Ταμίλθι, ενώνεται, λίγο κάτω από τη Χασιά με το ρέμα της Θοδώρας και διέρχεται το Θριάσιο Πεδίο. Στη βορειοανατολική πλευρά του σχηματίζεται το Μαυρόρεμα που σμίγει με τη θάλασσα στο Χαλκούτσι του Ωρωπού, σχηματίζοντας στις εκβολές του έναν μικρό υγροβιότοπο. Στο νότο του κυλά ένα ακόμη ρέμα, το ρέμα  Μποντιά, που ενώνεται με τη Γκούρα στο Μεσονύχτι. Εκεί κοντά βρίσκεται και η σπηλιά του Πάνα, τόπος αρχαίας λατρείας των νυμφών και του τραγοπόδαρου θεού.    Περιστοιχίζεται από πηγές: Τον Πόρο, την Καλύβα Καλόγερου, το Ρουμάνι, την πηγή Κατσιγιάννη, (κοντά στο ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής), τη Γαιδουρόβρυση, τη Γκούρα, τη Κρόνιεζα και μερικές άλλες ανώνυμες.

  Πριν από τη μεγάλη καταστροφή το Πλατύ Βουνό σκεπάζονταν από ένα όμορφο, πυκνό ελατοδάσος και σε χαμηλότερες θέσεις από πεύκα και πυκνή βλάστηση με κουμαριές, αγριοκουμαριές, αριές, κέδρα, πουρνάρια, βελανιδιές. Το συνεχές της βλάστησης διακόπτονταν κατά τόπους από μικρά λιβάδια και ξέφωτα. Εκεί, όπως και στους λιθώνες της κορυφογραμμής του, την άνοιξη και το καλοκαίρι, φύτρωναν πολλά λουλούδια, άνθιζαν μικροί θάμνοι και πολύκλαδα αρωματικά φυτά. Τότε έστηναν τον αρχέγονο χορό τους τα έντομα. Πουλιά κελαηδούσαν την αυγή και το σούρουπο. Την ημέρα, αθέατα κοπάδια ελάφια έβρισκαν καταφύγιο ανάμεσα στα πυκνά φυλλώματα των ελάτων, περιμένοντας το βράδυ για να βοσκήσουν. Άκουγες μονάχα τις φωνές τους και το θόρυβο του ποδοβολητού τους.

Πολλά μονοπάτια διέσχιζαν το ανάγλυφο του βουνού. Οι περισσότεροι ορεινοί πεζοπόροι ακολουθούσαν τη διαδρομή Βιλιάνι, Αυχένας Πάνα, βίλα δικτάτορα, Ρουμάνι, Αγ. Παρασκευή, όπου ξεκουράζονταν και δροσίζονταν στο ξωκλησάκι και την πηγή Κατσιγιάννη.  Άλλοι, προτιμούσαν τη διαδρομή Αυχένας Πάνα, δασικός, Πηγή Γκούρας (όπου ξεκουράζονταν κάτω από τα δασιά πλατάνια και δροσίζονταν), κι ύστερα ακολουθούσαν το μονοπάτι για την Καλύβα Καλόγερου ή το μικρό μονοπάτι δίπλα στο ρέμα της Γκούρας μέχρι εκεί που συναντά το δασικό. Από εκεί τραβούσαν για σπήλαιο Πανός, Ταμίλθι, Χασιά. Άλλοι περιπλανιόταν ώρες στο Πλατύ Βουνό κάνοντας κυκλικές διαδρομές. Αρκετοί χάνονταν ανάμεσα στη πυκνή βλάστηση.

Στο Πλατύ Βουνό η καταστροφή του 2007 ήταν ολοκληρωτική και αμετάκλητη. Μόνο στη ροή του ρέματος της Γκούρας τα πλατάνια ξαναπρασίνισαν. Σώθηκε και το εκκλησάκι της Αγ. Παρασκευής. Η πηγή στην Καλύβα Καλόγερου καταπλακώθηκε από πεύκα που έπεσαν και σκεπάστηκε με βάτα. Τα μονοπάτια χάθηκαν. Εκεί που κελάρυζαν φιλικά ρυάκια τώρα χάσκουν βαθιά χαντάκια. Οι σκελετοί των ελάτων ασημόγκριζοι στέκουν όρθιοι απλώνοντας τα γυμνά κλαριά τους ακανόνιστα, τραγικές και τρομακτικές φιγούρες, μνημεία της καταστροφής. Σε μερικούς καμένους κορμούς η φύση σμίλεψε βιαστικά ιδιαίτερες συμβολικές μορφές, κραυγές διαμαρτυρίας και απόγνωσης. Οι κορμοδεσιές ελάχιστα έχουν συγκρατήσει τη διάβρωση. Το χώμα μαυρισμένο ακόμη από τη φωτιά. Τα βράχια ξασπρισμένα θρυμματίζονται στο πιάσιμο του χεριού και στο πάτημα της αρβύλας. Όπου κι αν τριγυρίζει το βλέμμα αντικρίζει την ερημιά και την καταστροφή.

    Εκεί που κάποτε υψώνονταν πελώρια έλατα τώρα κυριαρχούν οι λαδανιές και κατά τόπους τα βάτα, οι ασφάκες, οι ευφόρβιες, τ' αγκάθια, τ'  αγροστώδη, οι μικρομέριες, οι αστοιβίδες. Φυτά των πιο υποβαθμισμένων φρυγανικών συστημάτων. Ανάμεσά τους αραιά αυτοφυή πεύκα που το ύψος τους δεν ξεπερνά το μισό μέτρο.

   Αρκετά είδη ενδημικών φυτών που φύτρωναν στο Πλατύ Βουνό δεν υπάρχουν πια.

   Τα ελάφια αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Περιφέρονται ακόμη ανάμεσα στα καμένα και λαγιάζουν στα ίδια γιατάκια, μόνο που τώρα, όσο και αν στέκονται ακίνητα μόλις αισθανθούν κίνδυνο, το κοκκινωπό  χρώμα τους τα κάνει να ξεχωρίζουν στο γκρί φόντο. Όμως τα συμπαθητικά ελάφια βόσκουν. Και βόσκουν ότι φυτρώνει και τρώγεται. Από τους νεαρούς βλαστούς των πεύκων μέχρι τις ενδημικές καμπανούλες του κέλσους, τους στάχυς του Σπρούνερ, τις βιολέτες του Υμηττού κ.α. Ακόμη και σε απόκρημνες θέσεις παρατηρούνται φαγωμένοι βλαστοί φυτών. Η έλλειψη επαρκούς βοσκής στα καμένα προκαλεί το φαινόμενο της υπερβόσκησης, μία ακόμη αιτία αναστολής της φυσικής αναγέννησης, μαζί με την υποβάθμιση του εδάφους.

    Τι κάνει το κράτος απέναντι στην περιβαλλοντική καταστροφή; Απεκδύεται κάθε ευθύνη. Η περίφημη ανοησία ότι έφταιγε ο στρατηγός άνεμος ζει, βασιλεύει και αναπαράγεται. Ήταν ένα περιβαλλοντικό έγκλημα που δεν έπρεπε να συμβεί. Αφού όμως συνέβη έπρεπε να βρεθούν οι ένοχοι. Έπρεπε ακόμη το κράτος να λάβει αυξημένα μέτρα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος που απομένει στην Αττική, να αυστηροποιήσει το νομικό καθεστώς προστασίας των ορεινών όγκων της, να αναδιαρθρώσει τα δασαρχεία με σκοπό την ενίσχυσή τους, να αναθέσει την εκπόνηση περιβαλλοντικών μελετών για την ολοκλήρωση του Δικτύου Natura και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, να δημιουργήσει βάση δεδομένων και παρακολούθησης για τη βιοποικιλότητα της Αττικής. Ορισμένα βήματα σε θετική κατεύθυνση πήγαν να γίνουν με το νομοσχέδιο για το νέο ΡΣΑ 2021 που όμως το ματαίωσε η μνημονιακή λαίλαπα. Αντί αυτών, νομιμοποιήθηκαν αυθαίρετα, επεκτάθηκαν ξενοδοχειακές μονάδες, οργανώθηκε η "εκποίηση" της δημόσιας περιουσίας, ακυρώθηκε η νομοθεσία για περιβαλλοντική αδειοδότηση, άρχισε η εγκατάσταση αιολικών στις κορυφογραμμές και φωτοβολταϊκών σε δασικές εκτάσεις. Η καταστροφή και η λεηλασία του φυσικού περιβάλλοντος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ότι έχει απομείνει από το φυσικό περιβάλλον της Αττικής αντιμετωπίζεται ως "μοχλός ανάπτυξης", πεδίο επενδύσεων και εργολαβιών.

Κι όμως, το φυσικό περιβάλλον και η βιοποικιλότητα που περιλαμβάνει, είναι η πηγή της ζωής μας. Στοιχεία κι εμείς της ίδιας βιοποικιλότητας, έχουμε τις βασικές ανάγκες που έχουν και τα άλλα είδη ζωής. Να αναπνέουμε, να πίνουμε νερό, να ζούμε σε κανονικές κλιματικές συνθήκες, να ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση.

 Η Πάρνηθα συνεχίζει να εκπέμπει κραυγές αγωνίας και να προειδοποιεί.

  Την ακούμε;   

 (ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δείτε το Μέρος Α'  ΕΔΩ]

Τάσος Λύτρας

Νομικός Περιβάλλοντος, Ορειβάτης, Ερασιτέχνης Βοτανικός

Μέλος του ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου και των Φίλων της Φύσης